Co zrobić, gdy to ja jestem ofiarą przemocy? Gdzie szukać pomocy?

Przemoc ma wiele twarzy, to nie tylko bicie, popychanie czy obrażanie 

Przemoc to cały szereg bardzo różnych zachowań. Przemocą jest nie tylko tzw. przemoc fizyczna, to znaczy bicie, popychanie, duszenie, szarpanie, kopanie, ciągnięcie za włosy itp. Tak samo znamiona przemocy wyczerpują zachowania polegające na wyszydzaniu, wyśmiewaniu, ciągłym krytykowaniu, poniżaniu, obrażaniu, ograniczaniu kontaktów z bliskimi (przemoc psychiczna), wymuszanie kontaktów seksualnych i innych zachowań seksualnych, na które nie ma naszej zgody (przemoc seksualna), ale także demolowanie mieszkania, zabór sprzętów, niszczenie rzeczy osobistych, pozostawianie osób nieporadnych bez opieki, zmuszanie do picia alkoholu. Rodzajem przemocy, o którym mówi się stosunkowo najmniej, a jest on nie mniej dotkliwy, jest przemoc ekonomiczna. Jej przejawy to zmuszanie do oddawania środków finansowych, niedostarczanie odpowiednich środków utrzymania, zakazywanie podjęcia zatrudnienia i szereg innych. Na przykład, jeśli w domu pracuje tylko mąż, a żona zajmuje się domem, przy czym nie otrzymuje od niego żadnych pieniędzy, nie może jeździć na zakupy, nie ma za co kupić potrzebnych jej produktów, mąż wydziela jej jedzenie – to również jest przemoc. Jak widać katalog takich zachować jest bardzo szeroki.

Kiedy jest przestępstwem?

Przemoc może występować w różnych formach, i o ile przemoc fizyczna wydaje się w oczywisty sposób przestępstwem, to przejawiana w innych formach może budzić wątpliwości.  Przemoc jest przestępstwem kiedy zmusza lub nakazuje ofierze poddanie się czynnościom, na które nie ma zgody ofiary.
Przede wszystkim przestępstwo znęcania się fizycznego lub psychicznego nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Przestępstwo to jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Może to być również przestępstwo gróźb karalnych, zmuszania do określnego zachowania, zaniechania lub znoszenia, naruszenia nietykalności cielesnej, przestępstwo gwałtu albo zmuszania do innych czynności seksualnych. Wszystkie te czyny są ścigane z urzędu, to oznacza że organy ścigania są obowiązane podjąć czynności, kiedy dowiedzą się o prawdopodobnym popełnieniu przestępstwa.

Co ma zrobić osoba dotknięta przemocą, jakie działania podjąć?

Przede wszystkim ofiara musi pamiętać, że sprawca nie jest bezkarny. Prawo stoi po stronie ofiar. Często pokrzywdzeni nie chcą powiadamiać organów ścigania, bo uważają że to i tak nic nie da. To nieprawda. Najgorsze, co możemy zrobić, to pozwalać oprawcy na przemoc, nie reagować, nie próbować walczyć o siebie. Osoby stosujące przemoc na najbliższych często wykorzystują ich strach, im bardziej ofiara da się zastraszyć, tym dochodzi do większej eskalacji przemocy. Nie należy również wierzyć w zapewnienia sprawcy, że się poprawi, że zmieni swoje zachowanie. Ludzie tak łatwo się nie zmieniają, są to zwykle puste obietnice. Jeśli ofiara ulegnie i np. wycofa zeznania, sprawca poczuje się bezkarny, poczuje, że ma przewagę psychiczną i negatywne zachowania będą tylko eskalować. Może nie od razu, ale prędzej czy później nastąpi eskalacja przemocy. Najlepsze, co ofiara może zrobić, to zgłosić sprawę na policję lub do prokuratury, i pod żadnym pozorem nie ulegać namowom sprawcy, aby takie zawiadomienie wycofać. Siła charakteru zwykle bywa w takich przypadkach bardzo mocną bronią. 
W tej bardzo trudnej dla ofiary sytuacji bardzo ważne jest wsparcie. Ponieważ najczęściej ofiary ukrywają swoje cierpienie, nie mogą liczyć na reakcję bliskich, a poradzić sobie samemu jest bardzo trudno, dlatego warto skorzystać z infolinii pomocowych, znajdziemy tam wsparcie psychologiczne i prawne.

Co zrobić w sytuacji, kiedy sprawca przemocy awanturuje się, wyzywa nas, bije, boimy się o własne bezpieczeństwo w danej konkretnej chwili?

W takich sytuacjach należy jak najszybciej wezwać policję. Wystarczy zadzwonić pod numer 112, powiedzieć krótko co się dzieje i poprosić o interwencję. Policja traktuje takie wezwania bardzo poważnie i na pewno przyjedzie sprawdzić co się dzieje.

Jakie mamy prawa w związku z interwencją policji?

Policja musi udzielić pomocy poszkodowanej ofierze, jeśli to konieczne wezwać pogotowie oraz zapewnić jej doraźne bezpieczeństwo. Mamy prawo do uzyskania danych policjantów, z podaniem imienia i nazwiska, stopnia, nazwy i siedziby jednostki w której pracują. Może to być później przydatne np. w postępowaniu dowodowym. Jeśli sprawca jest pod wpływem alkoholu, powinien zostać przewieziony do Izby Wytrzeźwień. W czasie interwencji, szczególnie jeśli nie jest to pierwsze wezwanie, powinna zostać założona ofierze tzw. niebieska karta.

Co to jest niebieska karta?

Niebieska karta jest to dokument zakładany ofierze przemocy w rodzinie. Nie jest równoznaczny ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, ani nie powoduje wszczęcia postępowania karnego. Może stanowić dowód podczas ewentualnej sprawy sądowej. W dokumencie tym określane są przejawy przemocy do jakich dochodzi, jest to udokumentowanie faktu przemocy. Jest to informacja dla policji, że w danej rodzinie dzieje się coś niepokojącego. Po uruchomieniu procedury niebiskiej karty w ciągu siedmiu dni z rodziną ma obowiązek skontaktować się dzielnicowy. Jest on zobligowany do stałego monitorowania sytuacji oraz comiesięcznych wizyt. Czasem zdarza się, że policjanci nie pamiętają o jej założeniu podczas interwencji, warto wtedy upomnieć się o swoje prawa.

Co to jest Niebieska Linia?

Niebieska linia działa od 1 stycznia 2017 roku. Obecnie Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie pracuje przez całą dobę, wystarczy zadzwonić pod numer 800 120 002.
Zawsze warto spróbować zawalczyć o siebie i szukać pomocy. Kompleksową pomoc znajdziemy w ośrodkach pomocy społecznej, czy zespołach interdyscyplinarnych do spraw przeciwdziałania przemocy. W Lubaniu siedziba Zespołu Interdyscyplinarnego mieści się w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Lubaniu przy ulicy Plac Lompy 1, tel. 75 646 04 11. Pytania można również kierować drogą elektroniczną na adres [email protected]

Czy policja ma prawo zatrzymać sprawcę przemocy?

Tak. Policja posiada takie uprawnienie na mocy art. 15a ustawy o Policji. Sprawca przemocy może zostać zatrzymany na 48 godzin (lub dużej, jeśli w tym czasie zostanie przekazany do dyspozycji sądu) jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej i  zachodzi obawa, że ponownie to zrobi, zwłaszcza gdy grozi kolejnymi zachowaniami przemocowymi. 
Obligatoryjne jest zatrzymanie sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem broni palnej, noża, lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu.

Czy często ofiary nie chcą zgłaszać zawiadomień, bo nie mają dokąd się wyprowadzić, a nie wyobrażają sobie dalszego mieszkania ze sprawcą ?

Tak w istocie jest, ale należy pamiętać, że to nie ofiara ma uciekać. Istnieją rozwiązania prawne, w których to sprawca będzie zobligowany do wyprowadzenia się, nawet jeśli lokal stanowi jego własność. Na gruncie prawa karnego, po dokonanej interwencji, kiedy policja stwierdzi, że dalsze przebywanie sprawcy w domu zagraża życiu lub zdrowiu ofiary, może wystąpić z wnioskiem do prokuratora o wydanie nakazu opuszczenia lokalu na okres 3 miesięcy. Na wniosek prokuratora termin ten może być przedłużony przez sąd o kolejne 3 miesiące. Prokurator może wydać taki nakaz w stosunku do sprawcy, co do którego jest prowadzone dochodzenie, lub zostanie skierowany akt oskarżenia. Potrzebne są zatem mocne dowody. Jest to środek mający na celu zabezpieczenie ofiary do czasu wydania wyroku przez sąd. W wyroku takim może być orzeczony nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym na okres do 10 lat. Warto w trakcie postępowania poprosić sąd o jego wydanie.

Czy dopuszczalne są jakieś działania na gruncie prawa cywilnego?

Bardzo silną oręż daje nam art. 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Na mocy tego przepisu osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał sprawcę przemocy do opuszczenia lokalu. Sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu nieprocesowym, postanowienie zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna się odbyć w terminie miesiąca od dnia złożenia wniosku. Postanowienie takie jest natychmiast wykonalne.